Histogram w fotografii

Czym jest histogram w fotografii? Jak interpretować ten graficzny układ świateł i cieni? Życzyłabym sobie, abyście wciąż wspinali się wyżej i chcieli więcej – do siebie i od życia. Kasa nie manna, z nieba nie poleci – to już pewnie zauważaliście, z umiejętnościami jest podobnie. Aby robić lepsze zdjęcia musisz robić zdjęcia. Wiedza też się przydaje ;] Dziś zabieram Was na kolejny schodek, wchodzimy minimalnie wyżej i pogadamy sobie o histogramie. Nie taki diabeł straszny, zaraz zobaczycie!

Co to jest histogram w fotografii?

Posłużę się definicją, którą opracowałam na potrzeby Prostego Słownika Fotograficznego

Histogram – graficzne przedstawienie rozkładu świateł i cieni na zdjęciu. Pozioma oś to interpretacja luminacji: od lewej najciemniejsze tony, im bliżej prawej strony, tym jaśniejsze. Od czerni do bieli. Pionowa oś to wizualizacja liczby pixeli o danym tonie. Jeśli większość pikseli będzie znajdować się po lewej stronie, mamy do czynienia z niedoświetlonym zdjęciem, jeśli po prawej, jest to zdjęcie prześwietlone. Wykres przedstawia jedynie światła i cienie.

Do czego więc służy histogram? Pomaga w ocenie czy na zdjęciu w poszczególnych elementach obrazu (światłach/cieniach/szarościach) zachowały się szczegóły, które świadczą o poprawnej ekspozycji zdjęcia. Jeśli nie rozumiesz nic z tego, co piszę, przeczytaj najpierw wpis PARAMETRY EKSPOZYCJI.

HISTOGRAM – PRAKTYCZNE PRZYKŁADY

Zdjęcie prawidłowo naświetlone* – zwróćcie uwagę na biały wykres, który umieściłam w rogu zdjęcia. Jego rozkład jest stosunkowo równomierny, mamy kilka największych górek po środku, maleńkie pagórki po prawej stronie (światła) oraz niewielkie wzniesienie całkiem po lewej (najciemniejsze fragmenty obrazu). Co zatem możemy wyczytać z tego histogramu? Cienie i światła są rozłożone proporcjonalnie, najjaśniejszych fragmentów zdjęcia jest nieco więcej niż tych najciemniejszych.

Zdjęcie niedoświetlone – białe plamy na wykresie zostały przesunięte w lewo (ciemne partie obrazu), góry po tamtej stronie to prawdziwe Mount Everesty, nawet nie mieszczą się na wysokość! Gdyby nie plama ostrego słońca, które wdarło się do pokoju, po prawej stronie wykresu nie widzielibyśmy nawet fragmentu wzniesienia. Ta fotografia jest mocno niedoświetlona, czyli brakuje jej szczegółów w cieniach.

Zdjęcie prześwietlone – fotografia poniżej nie zawiera szczegółów w światłach, oznacza to, że zdjęcie jest przepalone, nieprzyjemne w odbiorze. Spójrzcie na wykres: góry przesunęły się w prawą stronę, obraz niemalże nie posiada ciemnych fragmentów (po takich górkach, jak te po lewej stronie wykresu, nawet na sankach nie pozjeżdżasz!). Co prawda przepalenia nie są tak intensywne, jak niedoświetlenia na zdjęciu poprzednim (góry przepaleń są niższe), ale zdjęcie nadaje się jedynie, aby je wrzucić do takiego metalowego, szarego, w rogu pulpitu.

Wnioski: już po szybkim rzucie oka na histogram wiesz czy zdjęcie zostało prawidłowo naświetlone, czy też może brakuje mu szczegółów w światłach lub cieniach. Wysokość górek świadczy o ilości konkretnych punktów tonalnych na zdjęciu. Idealny wykres zaczyna się dolnym lewym rogu, stopniowo wzrasta, aby delikatnie opaść w prawym dolnym rogu. Dzięki temu mamy pewność, że zdjęcie posiada zapis detali z tych najjaśniejszych jak i najciemniejszych partii obrazu. Taką fotografię z łatwością można poddać obróbce w programie graficznym.

HISTOGRAM RGB?

Te białe pagórki na zdjęciach powyżej są wizualizacją rozkładu świateł i cieni. Histogram RGB to sprawa dla bardziej zaawansowanych użytkowników, gdyż zawiera dodatkowo rozkład kolorów na zdjęciu, dlatego tym razem omówię go bez wdawania się w mylące szczegóły (heh, tak naprawdę PM obiecał mi kawę, jak tylko skończę post, więc śpieszę się jak mogę, sami rozumiecie :P)

Bardzo fajnie wyjaśnia to Łukasz Kasperczyk, na łamach portalu SzerokiKadr.pl:  „Niektóre ustawienia parametrów obrazu, np. nasycenia czy kontrastu, niekorzystnie wpływają na zdolność rejestracji detali w pewnych kolorach. Może się też okazać, że przetwornik obrazowy danego aparatu daje zbyt nasycone (czyli pozbawione szczegółów) czerwienie. Brak szczegółów w danym kanale (kolorze) nie musi bowiem wcale oznaczać prześwietlenia – jasność tonów może się mieścić w możliwościach matrycy, ale barwa jest tak nasycona, że aparat nie jest w stanie rozróżnić detali.”

Co to dla nas oznacza? Może się tak zdarzyć, że wykres luminacji jest prawidłowy i przypomina idealny pagórek, tymczasem wykres kolorów ma znaczne skoki, znacznie wybiegające poza linię luminacji (na zdjęciach powyżej biały wykres). Jest wtedy spora szansa, że parametry nasycenia/kontrastu danego koloru nie są ustawione prawidłowo, przez co kolor jest tak mocno nasycony, że zdjęcie traci szczegóły w obszarach nim wypełnionych.

PUŁAPKI

Histogram to tylko pewien system obliczeniowy, na którym nie można polegać w 100%. Dla przykładu zrobiłam dwa zdjęcia – oba są prawidłowo naświetlone, jednakże gdyby spojrzeć jedynie na histogram, można by pomyśleć, że pierwsze jest tak przepalone, że świeci się, jak gwiazdka na choince, a drugie ciemniejsze, niż piwnica u dziadków.

HISTOGRAM W FOTOGRAFII – PODSUMOWANIE

Pamiętajcie, że histogram w fotografii to nie wyrocznia – jego zadaniem jest jedynie ułatwić Wam pracę, podpowiedzieć coś, czego na pierwszy rzut oka, na dwu calowym ekranie, często ciężko dostrzec. Waszym zadaniem jest starać się przewidzieć, jak taka fotografia może wyglądać. Kilka tygodni regularnego fotografowania i pracy na histogramie, a Wasz mózg sam zacznie opracowywać takie wykresy, jeszcze nim wciśniecie spust migawki.

Okej, to już wszystko. Miało być skrótowo, tak sobie zaplanowałam, no bo ileż można o tabelkach i numerkach, a się okazuje, że się da. Mam nadzieję, że analiza histogramu to będzie kolejny krok, do świadomego fotografowania. Liczę na to i trzymam kciuki.

* jednak zeżarło mi trochę szczegółów w tej najjaśniejszej plamie światła, więc powiedzmy, że jest niemal idealnie :)