Przestrzeń negatywna i pozytywna w fotografii

Oprócz konkretnych obiektów w kadrze, na kompozycję wpływ ma także przestrzeń, która te obiekty otacza, zwana PRZESTRZENIĄ NEGATYWNĄ. Rozmyte tło, tapeta, krajobraz to elementy przestrzeni negatywnej, o ile tematem zdjęcia jest inny obiekt czy osoba w polu ostrości, stanowiąca PRZESTRZEŃ POZYTYWNĄ. 

Na moment odeszliśmy od podstaw fotografii – skupiłam się na obróbce, fotografii mobilnej, akcjach, trikach i retuszu, ale ciągle czułam, że temat zasad, na których opiera się cała sztuka fotografii, nie został dostatecznie wyczerpany. Dlatego też dzisiejszym wpisem chciałabym nadrobić. To uzupełnienie tematu kompozycji, tym razem jednak zabieram się za niego z drugiej strony.

PRZESTRZEŃ NEGATYWNA I POZYTYWNA W FOTOGRAFII

Pojęcie przestrzeni negatywnej (ang. negative space) funkcjonuje w szeroko pojętej kulturze: malarstwie, rzeźbie, architekturze, grafice od setek lat, choć może w przypadku tego ostatniego nieco krócej :) Obowiązujące zasady z powodzeniem można zaadaptować w fotografii, aby zamienić zwykłe zdjęcie, w robiące wrażenie.

Pusta przestrzeń na zdjęciu może być bardzo znacząca, oto niektóre jej funkcje i zadania, o ile zostanie prawidłowo użyta:

• podkreśla i definiuje temat zdjęcia
• „prowadzi” oko do głównego obiektu na zdjęciu
• z biologicznego punktu widzenia, pozwala odpocząć oczom, dzięki czemu nasz mózg odbiera zdjęcie jako harmonijne, nie zatłoczone i chaotyczne
• wpływa na kompozycję, uzupełnia ją

Mądrze zastosowana przestrzeń negatywna w fotografii pozwala na zachowanie balansu pomiędzy tematem zdjęcia, a tłem. Pomijając kilka podstawowych zasad kompozycji (np. trójpodział, kadr centralny), które warunkują rozłożenie obiektów względem tła, zasady podziału na przestrzeń negatywną i pozytywną są bardzo UMOWNE, subiektywne, przez co trudne do nauczenia czy wytłumaczenia w kilku prostych krokach. Warto jednak ćwiczyć oko, aby po pewnym czasie samemu z łatwością ocenić czy konkretne zdjęcie wymaga więcej wolnej przestrzeni wokół obiektu, czy może problem leży gdzieś indziej.

Z doświadczenia wiem, że początkujący fotografowie często zbyt ciasno kadrują zdjęcia, ograniczając tym samym przestrzeń negatywną na zdjęciu oraz (bardzo często) niepotrzebnie przycinając główny temat fotografii. Taką fotografię automatycznie odbieramy jako mało interesującą albo podświadomie czujemy, że jest z nią „coś nie halo”.

Popatrzmy na kilka przykładów, aby lepiej zrozumieć istotę pustej, negatywnej przestrzeni:

 1) Zdjęcie po lewej – kadr centralny, dużo pustej przestrzeni symetrycznie wokół bucików. Po prawej zdjęcie nieco przycięte, temat zdjęcia został przeniesiony w jeden z mocnych punktów, przestrzeń znacznie ograniczona, jednak zdjęcie wciąż wygląda dobrze, nie jest zatłoczone.

2) Zdjęcie A – obiekt umieszczony w jednym z mocnych punktów.

Zdjęcie B – mimo że tutaj przestrzeń została ograniczona drastycznie, względem przykładu A, fotografia wciąż wygląda dobrze – zastosowałam tu zasadę kompozycji off center (bardzo Was przepraszam, ale nie znalazłam sensownego tłumaczenia, które oddawałoby istotę tego kadru).

Przykłady C i D są analogiczne, sami oceńcie czy taki kadr Wam odpowiada?

3) Kadr centralny – widzimy dłonie pełne truskawek, bransoletkę na nadgarstku. Na zdjęciu po prawej: fragment palca został obcięty, fragment bransoletki rozprasza oko, właściwie nie wiadomo czym jest. Za ciasno.

4) Przykład z aparatem idealnie obrazuje powyższe zasady. Aby przedmiot mógł „błyszczeć” potrzebuje nieco wolnej przestrzeni wokół. Gdy cały kadr wypełniliśmy tematem, nie wiadomo na co patrzeć.

5) Znów kadr centralny, dookoła przestrzeń, która buduje historię i klimat zdjęcia – niedoczytana książka, rozrzucone w nieładzie ubrania, domyślamy się, że osoba ze zdjęcia przerwała czytanie, by zacząć się przygotowywać, prawdopodobnie na jakąś istotną okazję. Na zdjęciu po prawej, ciasno wykadrowanym, nie widzimy niemalże nic. Zniknęła atmosfera zdjęcia, mamy modelkę z obciętą głową i nogami, trochę materiału po prawej, który tylko niepotrzebnie przyciąga nasz wzrok.

Sprawne „operowanie” negatywną przestrzenią zajmuje nieco czasu. Znalezienie bilansu pomiędzy pozytywną przestrzenią (tematem zdjęcia), a tą pustą nie jest sprawą łatwą, gdyż przez całą długą drogę nauki fotografii, uczą nas, by skupić się na obiekcie. To obiekt od zawsze traktowany był jako oś zdjęcia. Możecie czuć się nieco skonsternowani, jeśli po raz pierwszy macie styczność z tematem negatywnej przestrzeni. Fotografia jest jednak nauką szalenie kreatywną, Wy także zachowajcie otwarte umysły i od teraz bierzcie pod uwagę każdy element zdjęcia, nawet ten technicznie nie istniejący.